“BAM Energy Systems kwam een paar jaar geleden naar ons toe met dit project. Ze wilden graag een duurzame oplossing voor deze appartementencomplexen.” Rudy Grevers van Alklima vertelt over het project Cruquiuswerf van BAM Energy Systems. Hier worden 296 woningen gerealiseerd van grondgebonden appartement tot eenkamerappartement en penthouse. De werf is gelegen op een voormalig bedrijventerrein aan het water in de elleboog van het Cruquiuseiland in het Amsterdamse havengebied. De oplevering van de woningen is eind maart begonnen en loopt door tot na de zomer.
Individuele lucht-water warmtepompen
Patrick Dits van BAM Energy Systems vertelt hoe ze zijn gekomen tot de beslissing om de woningen te verwarmen en koelen met individuele luchtwaterwarmtepompen. “We hebben verschillende afwegingen gemaakt, een grondgebonden bron bleek hier om een aantal redenen buitengewoon lastig. Dat heeft onder meer te maken met de ondergrond, maar ook met de hoeveelheid gebouwen in de directe omgeving. In de basis is een deel van de appartementen nog ontwikkeld op basis van een gasaansluiting. In overleg met de opdrachtgever is besloten alle appartementen te voorzien van een luchtwaterwarmtepomp. Op deze manier zijn alle appartementen gasloos, comfortabel en hebben gebruikers een lage energierekening.”
Hoge comforteisen
Per project worden altijd afwegingen gemaakt tussen individuele en collectieve oplossingen. Dit kan per project verschillen waarbij technische details, maar ook de financiën een rol spelen. De individuele installaties passen goed bij de hoge comforteisen van deze doelgroep, zegt Grevers. “Ze zijn op zoek naar comfort en willen kunnen koelen of verwarmen als dat hen uitkomt. Ook op het gebied van warm tapwater is comfort belangrijk. Daarom bieden we hier ook de mogelijkheid om een 300 liter buffervat te plaatsen. Deze zijn bedoeld voor de grotere appartementen, waar mensen soms twee badkamers hebben.” Individuele lucht-water warmtepompen per woning hebben nog meer voordelen, gaat Grevers verder. “Je hebt op deze manier minder leidingverliezen, omdat je warmte en koude maakt op de plek waar je het nodig hebt. Een ander voordeel was de mogelijkheid om een ISDE-subsidie te krijgen voor elke warmtepomp.”
Master-master
Om het benodigde comfort te kunnen bieden werd in alle appartementen vloerkoeling en -verwarming aangelegd. Daarnaast werd een wtw-ventilatie-unit geplaatst en de lucht-water warmtepomp van Alklima/Mitsubishi Electric. De opstelling van de warmtepompinstallatie is voorzien van een master-master-regeling, legt Grevers uit. “Om in elk vertrek afzonderlijk de temperatuur te kunnen regelen was dit nodig. Normaal heb je in de woonkamer een thermostaat en kun je niet een ruimte verwarmen als de thermostaat in de woonkamer niet aan staat.” Door de individuele opstelling van de warmtepomp is het bovendien mogelijk om per appartement de keuze te maken om te koelen of verwarmen. “Als men het aan de ene kant van het gebouw koud heeft, kan men verwarmen, terwijl iemand aan de andere kant van het gebouw bijvoorbeeld wil koelen.”
Sneeuw
De buitenunits voor de warmtepompen zijn op de daken van de appartementengebouwen geplaatst, vertelt Grevers. “Van buiten zie je door een opstaande dakrand niets van de installatie. Toch staan de units voldoende hoog op frames, zodat ze ook bij een behoorlijke sneeuwlaag goed blijven functioneren. In de afgelopen winter werd dit in de koude periode weer eens bevestigd waarbij de luchtwaterwarmtepomp heeft aangetoond onder alle Nederlandse omstandigheden te kunnen functioneren.”
De binnenunits zijn samen met het buffervat geplaatst in een cilinderunit van koelkastformaat. Voor de grotere 300 liter buffervaten is een losse hydrobox met een los boilervat en een driewegklep geplaatst. De luchtwarmtepompen die toegepast zijn, zijn voor 80 procent hetzelfde vertelt Grevers. “De appartementen hebben bijna allemaal onze kleinste warmtepomp van 5kW, maar er zijn ook hogere vermogens toegepast, oplopend tot 11,2kW.”
Uitdagingen?
Het leggen van de koelleidingen was volgens Dits de grootste uitdaging in dit project. “Je werkt met koelleidingen die van het dak naar de appartementen lopen. Dat moet in de bouw goed getimed worden, anders loop je te veel risico op beschadiging.” Grevers kwam tot op heden weinig grote problemen tegen in dit project. “De omvang van het project was het meest uitdagend. Je moet veel partijen bij elkaar brengen voor de realisatie en dat vergt wel wat inspanning. Ook de demarcatie van de taken kan wel eens lastig zijn. Installateur A legt bijvoorbeeld de kabel aan, terwijl installateur B de warmtepomp installeert en tot slot verzorgt installateur C de werktuigbouwkundige installatie. Daar moet je goede afspraken over maken. Er zijn in totaal dus drie partijen die iets met de warmtepomp doen. Vanuit onze rol als importeur proberen wij maximaal input te leveren zodat de verschillende disciplines goed op elkaar aansluiten. Daarnaast hebben we een belangrijke bijdrage geleverd aan de bewonerscommunicatie zodat de gebruikers goed zijn geïnformeerd over de werking van de warmtepomp, maar ook over de aandachtspunten van de toegepaste technieken.”